Zijn de Aardappeleters op bedevaart geweest naar Kevelaer?

Die vraag bleef over na een bijzondere vondst op Marktplaats. We hebben al eens eerder over Kees Rovers geschreven. Hij woont schuin tegenover het Van Gogh Village Museum, in het huis waar de lijstenmaker van Vincent woonde.

Tekst en foto’s: Gemma Eerdmans

In de oude werkplaats van de lijstenmaker heeft Kees een klein museumpje gemaakt. Al twintig jaar verzamelt hij oorspronkelijke 18e- en 19e-eeuwse voorwerpen die voorkomen op schilderijen en tekeningen die gemaakt zijn in de tijd dat Van Gogh in Nuenen was. Zijn museumpje is recent officieel benoemd tot Van Gogh-monument. En nu is Omroep Brabant op bezoek en wij zijn er ook bij.

Huiszegen uit Kevelaer
Al bijna alle attributen die op het schilderij van de Aardappeleters staan, had Kees al gevonden. Er ontbrak er nog een. Wat ontbrak er dan? Op het schilderij van Van Gogh zie je links van de kast een afbeelding hangen van een gekruisigde Christus. Daar was Kees nog naar op zoek, tot hij een paar maanden geleden op Marktplaats het aanbod zag van enkele originele 19e-eeuwse huiszegens, waaronder een uit Kevelaer. Het formaat en de afbeelding kwamen overeen met die op het schilderij. Hij sprong een gat in de lucht. Maar temperde nog even zijn hoge verwachtingen, want eerst wilde hij met zekerheid weten of zijn gevonden huiszegen ook daadwerkelijk overeenkwam met die op het schilderij stond afgebeeld. ‘Ik heb geschiedkundige Dr. Gerard Rooijakkers gevraagd daar een onderzoek naar te doen.’ Zijn onderzoek bevestigt dat de huiszegen op het schilderij afkomstig is uit Kevelaer en dat de Aardappeleters, of misschien sommige van hen, op bedevaart naar Kevelaer zijn geweest.

Omroep Brabant komt opnames maken
Kunstredacties zijn geïnteresseerd in de vondst en zeker ook heemkundekring De Drijehornick. Bij het Van Goghmuseum, ingelicht door Kees, reageerde men enthousiast en gaf men zijn zegen aan het rapport van Gerard Rooijakkers. Toen Omroep Brabant ervan hoorde, wilden ze daar meteen een reportage over maken. Dat kon op een mooie manier in het diorama achter in de tuin van Kees. Een diorama is een driedimensionale opstelling waarin een bestaande werkelijkheid wordt getoond. In dit geval was het de opstelling van de Aardappeleters. Kees ‘stapte het schilderij binnen’, maakte een vuurtje aan om de aardappels te koken zoals dat in die tijd gedaan werd. Daar vertelde hij het verhaal van zijn gevonden huiszegen.

Wat is een huiszegen?
‘Een huiszegen is een katholiek gebaar. Die zou beschermen tegen onheil. In de regel hing men die aan de binnenkant van de kast. Als er onheil dreigde, deed je de kast open en zou je beschermd worden. Dat wilde men wel. Was je op bedevaart geweest, dan kocht je er dus een.’ Er zijn er duizenden gedrukt. Die van Kees is een originele van rond 1885.

Landelijke aandacht
Dat deze originele huiszegen van rond 1885 een bijzondere vondst was, blijkt wel uit de aandacht die er ook bij de landelijke media voor was. Maandagochtend op de televisie bij WNL en ook het nieuws van 07.00 uur op radio 1 meldde het. Geweldig.

Het schilderij is af
Er zijn meerdere bedevaartsoorden en allemaal hebben ze hun eigen plaatselijke kenmerken. Uit het rapport van Gerard Rooijakkers: ‘In Kevelaer zien we steevast Maria en Johannes staande onder het kruis, zoals ook Vincent de huiszegen heeft weergegeven.’ Zoals op de foto te zien is, bestond een huiszegen uit twee delen. Op het schilderij heeft Vincent alleen het rechterdeel geschilderd. Is het linkerdeel eraf geknipt of was het destijds misschien dubbelgevouwen en zat het rechterdeel er dus onder? Dat zullen we nooit weten. 

Maar we weten nu wel zeker, dat het schilderij van de Aardappeleters nu af is voor wat betreft het verzamelen van de attributen die erop staan.